Vài điều phản biện ông Vũ Ngọc Hoàng

Nguyễn Khoa

Một cựu viên chức cao cấp của Đảng Cộng sản Việt Nam (ĐCSVN), ông Vũ Ngọc Hoàng vừa có bài được đăng trên tạp chí Thời Đại Mới mang tựa: Độc lập, tự do và phát triển.

Ông Hoàng từng là bí thư tỉnh ủy Quảng Nam, phó ban tuyên giáo trung ương của ĐCSVN. Bài này ông viết trong năm 2020, nói là để góp ý cho đại hội toàn quốc lần thứ 13 của ĐCSVN diễn ra vào đầu năm 2021.

Theo quan điểm của tôi thì bài này là một lời kêu gọi cho một cuộc cách mạng từ trên xuống, hay nói đúng ra là từ trong (ĐCSVN) ra. Nó cũng tương tự như một phát biểu của nhà báo Huy Đức cách đây không lâu về việc nên thực hiện sự phân biệt giữa các viên chức chính trị và các viên chức chuyên nghiệp trong bộ máy nhà nước. Cái khác là bài của ông Vũ Huy Hoàng trừu tượng hơn, và ông muốn sự trừu tượng đó bao trùm nhiều vấn đề hơn.

Tôi rất dễ dàng đồng ý với việc mô tả hiện trạng đất nước của ông Vũ Ngọc Hoàng, như là cải cách kinh tế bị trì trệ, lạm dụng quyền lực của cán bộ,… cũng như nguyên nhân của những vấn đề này, tuy nhiên dường nhu ông không đưa ra giải pháp nào cả, ngoài những chữ Phải (đức Phải cao hơn quyền, dân Phải thực sự làm chủ đất nước, cần Phải có cách tiếp cận mới, ứng cử viên Phải công khai, cán bộ Phải có trách nhiệm giải trình, …). Đôi khi tác giả thay bằng chữ Cần, nhẹ nhàng hơn nữa.

Ngoài ra tôi xin có vài nhận xét về một số điểm ông Vũ Ngọc Hoàng đã nêu ra, hoặc câu hỏi dành cho ông.

Đức trọng quyền cao: Ý ông Hoàng cho rằng người được đưa ra nắm quyền phải có đạo đức tốt trước khi nắm quyền. Tư tưởng này chính là khái niệm đức trị trong văn hóa Khổng giáo Trung Hoa và Việt Nam. Điều này là một lý tưởng, không phải là một thực tế. Đạo đức đôi khi có cả những sai biệt về góc nhìn, và thậm chí ở một chỗ khác trong bài viết, ông Vũ Ngọc Hoàng công nhận rằng người có đạo đức vẫn có thể bị quyền lực làm cho mất đạo đức.

Quyền lập hiến thuộc về nhân dân. Không người nào có quan tâm về xã hội hiện đại có thể không đồng ý với tác giả về khẳng định này. Thế nhưng trong tình hình cụ thể ở Việt Nam thì thực hiện nó như thế nào? Dường như ông Hoàng không có câu trả lời. Có hai sự việc vừa diễn ra thôi, là một phản bác mạnh mẽ khẳng định của ông Hoàng. Thứ nhất, bà Nguyễn Thị Kim Ngân, cựu chủ tịch quốc hội nói trước cuộc bầu cử quốc hội cuối tháng 5/2021, rằng lần này cố gắng mở rộng “tỷ lệ người ngoài Đảng là đại biểu quốc hội”. Điều này nói ra thì có vẻ dân chủ, nhưng nội hàm của nó chỉ rõ là dân chúng không có quyền gì cả liên quan đến quốc hội, cơ quan về danh nghĩa là để soạn thảo luật lệ cho quốc gia. Quyền lực ở quốc hội nằm trong tay các đảng viên ĐCSVN.

Điều thứ hai, trước khi quốc hội mới được “bầu” lên, thì các chức danh thủ tướng, chủ tịch nước, thậm chí cả chủ tịch quốc hội nữa đều đã an bài, mà những chức danh này lẽ ra phải được quốc hội mới bầu ra (ta cứ cho là quốc hội được dân bầu lên).

Đảng là giá trị chứ không phải quyền lực. Đây là điều trừu tượng nhất trong bài viết của ông Hoàng.

Tôi cố gắng nhảy ra khỏi những khuôn phép của ngôn ngữ để hiểu điều ông Hoàng nói, thì tôi có thể hiểu ông Hoàng cho rằng Đảng không nên can thiệp vào chuyện điều hành quốc gia của chính phủ, vào việc soạn luật pháp của dân chúng (quốc hội)?!

Thế nhưng các thành viên của chính phủ và quốc hội đều là đảng viên cả. Hay là ông Hoàng muốn phân biệt giữa bộ phận Đảng-giá trị, với bộ phận Đảng-quyền lực? E là rất khó.

Thôi cứ tạm cho là bộ phận Đảng-giá trị là Bộ chính trị, hay trung ương đảng vậy! Cũng không xong, vì thủ tướng, chủ tịch nước là ủy viên bộ chính trị, còn tất cả các bộ trưởng đều ít nhất phải là ủy viên trung ương, tất cả các ủy viên bộ chính trị cũng đều là đại biểu quốc hội cả.

Kiểm soát quyền lực. Đây là phần cụ thể nhất, ít trừu tượng nhất trong bài viết của ông Hoàng, và mọi người rất dễ dàng đồng ý với ông, rằng quyền lực không nên tập trung cho một nhánh nào của nhà nước, để chúng có thể kiểm soát lẫn nhau. Tuy nhiên ông có đề cập tới khái niệm tam quyền phân lập của phương Tây, và bình luận rằng cách nói như vậy cũng chưa thể hiện rõ nội hàm. Không rõ ông có ý nói gì.

Ba bộ phận nhà nước theo mô hình tam quyền phân lập của phương Tây làm ba loại công việc khác nhau, hành pháp, lập pháp và tư pháp. Tại Việt Nam, ba bộ phận, quốc hội, tòa án, và chính phủ cũng làm ba loại công việc khác nhau đấy thôi, chỉ có điều là nhiều bộ của chính phủ lại đi soạn luật (soạn luật thích chứ, soạn cho mình cơ mà), còn cơ quan công tố có khi lại làm công việc của quan tòa. Nhưng theo tôi thì giải quyết chuyện phân biệt rạch ròi này, ngay trong tình hình cụ thể Việt Nam hiện nay cũng không khó, vì cả ba đều là do… Đảng lãnh đạo cả. Đảng có thể làm được.

Nhưng đó lại cũng là vấn đề, vì cả ba đều qui về một mối… Đảng, với cả ba loại quyền, cho nên lại là quyền lực tuyệt đối không ai kiểm soát cả.

Đất đai thuộc sở hữu toàn dân. Điều tác gia lo lắng là không có ai là sở hữu chủ cụ thể, làm cho việc quản lý, quy trách nhiệm trở nên khó khăn hơn. Đây cũng là điều cụ thể, nhiều người đồng ý, từ nhà bất đồng chính kiến nổi tiếng Nguyễn Quang A cho đến cựu bộ trưởng Nguyễn Đình Lộc, từ cô Phạm Đoan Trang đang bị bỏ tù, cho đến câu lạc bộ Lê Hiếu Đằng, những người đa số là cựu đảng viên, cựu quan chức nhà nước chủ trương cải tổ hệ thống chính trị Việt Nam hiện nay… từ trên xuống.

Nhưng theo tôi thì thực tế có thể hơi khác một chút, đó là một diện tích vô cùng rộng lớn đất đai, mà là đất đai sinh lợi nhiều nhất, hiện không phải thuộc sở hữu toàn dân, mà là sở hữu tư nhân, nằm trong tay các tập đoàn lớn. Nếu ông Vũ Ngọc Hoàng đi hỏi ông Phạm Nhật Vượng, chủ tịch tập đoàn Vincom thì rõ.

Tóm lại, theo chủ quan của tôi, thì bài viết của ông Vũ Ngọc Hoàng lại là một lời kêu gọi cách mạng từ trên xuống, hay từ trong ra, và có vẻ như Đảng không hề lắng nghe. Nếu lắng nghe thì đã không có cái chuyện ông Nguyễn Phú Trọng xé luật của chính ông để làm đảng trưởng thêm nhiệm kỳ ba, đã không có chuyện sinh con rồi mới sinh cha khi các thành viên chính phủ được bầu ra trước quốc hội (được bầu).

Có thể, không phải ông Hoàng không nhìn thấy điều mà tôi phân tích, nhưng với tư cách một đảng viên cao cấp, tuy đã về hưu, thì đây là cách tiệm cận nhất mà ông có thể làm.

Một người quen của tôi có tiếp xúc với ông Hoàng cho biết là khi nhắc đến tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng, ông cũng hay có cái cười ý nhị. Có thể là bài viết này của ông Vũ Ngọc Hoàng cũng là một cách phát biểu rất ý nhị với ngài tổng bí thư chăng?

Tác giả gửi cho viet-studies ngày 6-6-21

*****

Những bài trước của Nguyễn Khoa trên viet-studies:

Cấu trúc quyền lực “lõi” Cộng sản (11-4-21)

 30/4 điểm lại câu chuyện dân chủ hóa Việt Nam (19-4-21)

Những làn ranh màu xám thời hậu cộng sản (26-4-21)

Cách mạng từ trên xuống ở Việt Nam (9-5-21)

Chủ nghĩa quốc gia của Việt Nam nằm ở đâu? (19-5-21)

Người Việt Nam cấp tiến là ai? (5-6-21)