|
CHỈ CÒN MỘT NGÀY LÀ ĐẾN THÁNG NĂM*
Nguyễn Thị Hậu
Những ngày cuối tháng Tư, Sài Gòn nắng nóng, ban ngày ngột ngạt nhưng
chiều xuống không khí dịu hẳn. Người đổ ra đường, đi ăn, đi nhậu, đi cà
phê.... hàng quán đông đúc ồn ào. Những ngày nghỉ lễ sắp đến, thành phố
sẽ vắng hơn như được nghỉ ngơi để qua tháng Năm lại tiếp tục vòng quay
bất tận của
cuộc sống một
đô thị lớn nhất nước.
Tháng Tư Sài Gòn luôn là cái tháng nóng bỏng,
không chỉ là thời tiết mà còn là những vấn đề xã hội.
Năm nay sức nóng của truyền thông và mạng xã hội tháng Tư dồn vào thông
tin về những thanh “củi gộc” đang chuẩn bị tiếp tục bị cho vào “lò”
chống tham nhũng,
về phong trào #metoo của các nữ nhà báo, phóng viên chống lại sự lạm
dụng và quấy rối tình dục
nơi
công sở. Và
hình như đã có phần dịu hơn những năm trước là “sức nóng” của ngôn từ sử
dụng trên
“hai lề”
truyền thông phải trái khi nhắc về ngày
30/4 hơn bốn
mươi năm trước.
Bao nhiêu năm
đã qua hay nhiều năm
nữa về sau, đối với người VN chúng ta
ngày 30/4
mang
ý nghĩa lớn nhất là ngày kết thúc chiến tranh. Chiến tranh kéo dài đến
đâu cũng chỉ là hiện tượng nhất thời. Trước và sau chiến tranh là cuộc
sống hòa bình,
bất cứ
người
nghèo khó vất vả hay giàu sang sung sướng thì
cũng
mong ước được sống trong hòa bình, mong muốn chồng con anh em mình không
phải ra chiến trường, không bị tên bay đạn lạc...
Trên
khắp đất nước
ta
có biết bao nhiêu nghĩa trang của những người lính, của dân thường đã
chết trong những năm dài chiến tranh, có những người đã ra đi
đúng
thời điểm hòa bình chạm vào cửa ngõ Sài Gòn. Tất cả họ chưa từng được
hưởng một giây phút hòa bình cho đến khi sang thế giới bên kia, ở đó họ
có bình yên mãi mãi?
***
Nếu
thật lòng mong đợi những điều tốt đẹp cho thành phố ta
đang sống,
không thể không nhận thấy sự đổi thay,
mà đôi khi vì gần gũi
quá nên
không nhận ra. Bốn mươi năm qua, mỗi ngày đi về dọc ngang qua kênh Nhiêu
Lộc – Thị Nghè
tôi không để ý sự thay đổi từ từ của nó. Tôi cứ mải ước mơ về những
thành phố có sông có cầu đẹp đẽ nơi trời tây. Đến một ngày nhìn lại con
đường quen thuộc bỗng giật mình.
Từ dòng kênh sau gần trăm năm là kênh nước đen và những xóm nhà lá san
sát trên mặt nước lầy rác hôi thối nay đã thành dòng sông nhỏ bờ kè có
khoảng xanh bãi cỏ,
hàng cây, ghế đá, dụng cụ thể thao, hàng rào cao để an toàn và ngăn việc
đổ rác bừa bãi. Vỉa hè rộng rãi đủ làm đường đi bộ tập thể dục mỗi sáng
mỗi chiều. Những chiếc cầu mới xây mới sửa nối liền hai con đường Hoàng
Sa, Trường Sa tả hữu uốn lượn theo bờ kênh. Nhà mặt tiền khang trang
hơn, quán xá cũng nhiều hơn… Kênh đã thông, thủy triều lên xuống mỗi
ngày sẽ cuốn đi những ô nhiễm rác rưởi, giữ được “con kênh xanh xanh”
nếu như từng người
ý thức được việc giữ gìn môi trường sống chung.
Quá
khứ thành phố
không chỉ là
hình ảnh “hòn ngọc Viễn Đông” còn là những khu nhà lá kênh đen chằng
chịt khắp vùng Sài Gòn, Chợ Lớn.
Cũng đừng
quên vùng ngoại ô “đám lá tối trời” đêm đêm nhìn về quầng sáng nơi trung
tâm thành phố
mà ước ao bao giờ có được.
Khi công bằng với quá khứ thì sẽ công bằng nhìn nhận hiện tại bởi vì
“hoài cổ”
rất
khác với “nệ cổ”, phải không?
Chắc
chắn còn nhiều điều
làm
ta bức xúc, chưa thể hài lòng nhất là về đời sống tinh thần, nhưng cũng
cần nhìn thấy những điều mới mẻ. Sự thay
đổi
của những
dòng kênh,
tòa nhà hay cây cầu xa lộ, những khu đô thị mới ở ngoại thành…
có
giá trị
vì đó là
kết tinh công sức của biết bao nhiêu con người thầm lặng lao động
dù cuộc sống còn
quá
nhiều vất vả. Chúng ta quý trọng những đổi thay dù nhỏ là vì
những con người
đó.
Nếu tính đời người bắt đầu từ khi đủ tuổi dựng vợ gả chồng để sinh thành
một thế hệ mới, thì
hơn
bốn mươi năm qua đã hai thế hệ hậu chiến ra đời và trưởng thành.
Nhìn con cái lớn lên và cũng phải giải quyết những vấn đề của thế hệ
chúng, có lẽ cũng “gay go, ác liệt” không kém gì cuộc chiến của thế hệ
chúng ta, bạn biết không, tôi bỗng nhận ra rằng, nếu chỉ mãi nhìn
về một thời quá khứ thì khác nào chúng ta tự giam mình trong “bảo tàng
viện” không thấy gì ngoài ký ức
một bên
“vàng son”
một phía
“hào hùng”. Do vậy cũng cần quý trọng những gì hiện hữu mỗi ngày, đó là
cuộc sống của các con ta, và vì chính chúng ta đang sống.
Nhưng điều gì ngăn cản chúng ta cùng nhìn về tương lai, phải chăng đó là
cách chúng ta nhìn về quá khứ?
*** Sau hơn bốn mươi năm nhiều người đã nhận thấy, hòa hợp hòa giải thực sự là một con đường dài và khó khăn. Chính sách của “bên thắng”, thái độ của “bên thua” chỉ là bề nổi/mặt sáng của con đường này. Mặt khuất là tâm thức, căn cốt “thắng thua, được mất” từ những triều đại phong kiến đã tồn tại lâu dài qua nhiều thế hệ. Nếu luôn chỉ nhìn thấy một phía của quá khứ thì đâu còn đủ bình tĩnh để nhìn thấy hiện tại và tương lai chung của đất nước này. Dù muốn hay không thì thắng/thua là kết cục của hầu hết những cuộc chiến. Xem xét toàn diện xã hội hai bên (không chỉ về quân sự, chính trị) sẽ nhìn nhận được nhiều kinh nghiệm rất hữu ích. Tất nhiên, “khép lại quá khứ” nhưng lịch sử cần minh bạch, khoa học, nếu không thì những gì trong quá khứ rất có thể sẽ lặp lại ở tương lai.
Thay đổi tâm thức thực sự
“coi
trọng con người
và
vì con người”
phải được bắt đầu từ giáo dục: sự nhân văn không chỉ là những điều tốt
đẹp của truyền thống mà còn phải nhận ra những “góc khuất” của lịch sử,
những sai lầm của quá khứ để đừng lặp lại. Thành tựu thì mỗi triều đại
đều có sự độc đáo riêng vì thể hiện sự phát triển
xã hội của thời đại
đó,
nhưng sai lầm của các triều đại thì thường giống nhau, đều bắt nguồn từ
sự thiếu hụt nhân văn,văn hóa. Giáo dục sự nhân văn là để nhận ra cái
xấu cái ác trong mỗi con người, để hiểu rằng lòng nhân ái khoan dung sẽ
làm thay đổi suy nghĩ và hành xử của con người chứ không phải là sự
căm hận và
trả thù. Cái ác có thể là phương thức nhanh chóng để giành được quyền
lực, của cải nhưng không thể giữ được lâu dài, bởi vì gieo mầm độc ác
thì sẽ gặt hái tai họa.
Bao giờ sẽ đến một tháng Tư khác,
một tháng Tư
mà
mỗi người đều
hiểu ngày
cuối cùng
phải qua và chúng ta sẽ thanh thản
bước qua tháng Năm –
tháng của tương lai,
chứ không còn
đau đáu ở mãi
tháng Tư của quá khứ tan hoang đất nước và lòng người.
Một quá khứ mà chúng ta mong muốn khép lại... Một sự kiện liên quan đến
chiến tranh khi nhắc lại, có hàng triệu người vui, mà cũng có hàng triệu
người buồn. Đó là vết thương chung của dân tộc, cần được giữ lành thay
vì lại tiếp tục làm cho nó thêm rỉ máu...
như
lời cố
Thủ tướng Võ Văn Kiệt
đã nói.
Mỗi năm khi ngày ba mươi tháng Tư đến tôi luôn tự nhủ, ngày
mai sẽ là tháng Năm…
Sài Gòn 29.4.2018
(* theo tựa đề một tiểu thuyết của Thuận “Chỉ còn bốn ngày là hết tháng
tư”)
|