Minh họa của Đặng Hồng Quân

 

 

 

Không ra nước mắt

 

 Truyện ngắn

Hồ Anh Thái

 

 

Trên chuyến bay từ Bangkok sang Bangalore, Diệp ngồi cạnh một doanh nhân Hàn Quốc. Anh Hàn Quốc đă sang làm ăn ở Bangalore được mấy năm rồi. Thung lũng Silicon của Ấn Độ đấy. Anh bảo. Không chỉ là của Ấn Độ, Bangalore là một trung tâm phần mềm của thế giới. Về phần mềm và công nghệ điện tử, ở đấy có những bác học đầu ngành, những kỹ thuật viên đầu ngành.

Ba tiếng rưỡi đồng hồ trên máy bay, Diệp được bổ túc kiến thức về thành phố mà cô sẽ phải ở đấy hai năm tới. Một lĩnh vực hoàn toàn khác với Thung lũng Silicon, cô sẽ sang đấy làm chương tŕnh thạc sĩ về lịch sử. Cô hào hứng nghe anh Hàn Quốc kể chuyện. Nhưng ḷng dạ ngổn ngang, lo lắng, băn khoăn. Liệu người của trường có đón cô ở sân bay. Ngày ấy chưa có điện thoại di động, không có tài liệu ǵ về thành phố ḿnh sẽ đến, không có thông tin về ngôi trường ḿnh sẽ học. Nói chung là nhận được học bổng th́ cứ nhắm mắt lên đường theo cái vé máy bay trường gửi cho. Trong túi không một xu.

Anh Kim người Hàn Quốc hỏi han cô đôi câu th́ biết ngay cô chẳng biết ǵ cả. Cô đang dấn thân vào một hành tŕnh gần bảy ngh́n cây số xa nhà theo kiểu nhắm mắt đưa chân. Anh đưa cho cô một cái danh thiếp, bảo số nhà tôi đây điện thoại tôi đây, ở Bangalore cô cần ǵ th́ tôi sẽ giúp.

Quả nhiên. Đúng như Diệp đă lo. Ở sân bay không ai đón cô. Chờ măi trước cửa sảnh đến, hy vọng rồi tuyệt vọng. Bốn mươi phút đứng chờ như vậy là lâu lắm. Kim có xe đến đón, nhưng anh cũng nán lại đứng chờ cùng Diệp. Anh ta bảo để cho cô gặp được người đi đón đă, rồi anh mới đi.

Anh chàng người Ấn ra đón sếp Kim cũng đứng chờ cùng. Anh ta tự giới thiệu tên là Ravi. Anh ta hỏi han vài câu th́ biết ngay t́nh cảnh của cô. Hai người đàn ông kèm một cô gái, họ bảo cô giở tờ giấy thông báo của trường ra, t́m thấy số điện thoại của trường ở trong ấy. Hai người đàn ông thay nhau vào trạm điện thoại gọi điện cho trường. Càng tuyệt vọng, chiều thứ sáu, các văn pḥng đều đă nghỉ rồi.

Sau một tiếng đồng hồ th́ Kim quyết định. Thôi, cô về ở tạm nhà tôi, thứ hai sẽ đến trường làm thủ tục nhập học. C̣n biết làm ǵ khác, đấy là lối thoát duy nhất, bây giờ có tống Diệp vào một nhà trọ nào đấy th́ cô cũng chẳng trả được tiền trọ. Ravi bỏ va li của Diệp lên xe, cạnh va li của sếp, rồi anh ta tự tay lái xe đưa tất cả về nhà sếp.

Trên đường đi, nghe hai người đàn ông trao đổi với nhau, Diệp biết vợ con Kim cũng về Hàn Quốc thăm gia đ́nh nhưng chưa trở lại chuyến này. Rằng trong nhà Kim có một cái pḥng khách và Diệp có thể ở đấy. Th́ cô chỉ có thể chấp nhận cách giải quyết ấy. Cô đâu có được kén cá chọn canh.

Về đến nhà Kim, Ravi xách va li vào pḥng cho Diệp, an ủi cô đôi câu rồi chào ra về.

Cái bungalow hai tầng mà Kim thuê trở nên rộng mênh mông và vắng lặng không ngờ lúc chiều tối. Diệp mở cửa sổ nh́n ra vườn sau, chỉ nghe tiếng xoài rụng mà tưởng bước chân người. Đóng ngay cửa sổ lại, cài chốt cẩn thận. Bây giờ mới nhận ra t́nh cảnh một đàn ông một đàn bà trong một căn nhà vắng. Đàn ông có thể tung tăng như chúa sơn lâm giữa rừng. Đàn bà th́ khép nép như thỏ ở gần hang sói. Diệp cài nốt cái chốt cửa ra vào, kéo cái bàn và cái ghế ra chặn cửa, từ giờ đến sáng mai quyết không ra khỏi pḥng. Pḥng tuyến cố thủ đă được dựng lên. Có lúc Kim đến gọi cô ra ăn tối, có kimbap, kimchi, cơm, xúp và một vài món Hàn Quốc. Thôi, cảm ơn anh, tôi đă ăn trên máy bay và bây giờ không đói.

Cô hy vọng đêm nay sẽ được b́nh yên.

Nhưng lúc tám rưỡi tối nghe có tiếng lao xao ở pḥng khách bên ngoài. Rồi nghe tiếng Kim gọi, Diệp ơi, ra đây. Cô đáp, tôi không ra đâu, tôi mệt muốn đi ngủ luôn bây giờ.

Thế là có tiếng Ravi gọi, ra đây một tí Diệp ơi, mẹ tôi và vợ tôi muốn đến thăm cô. Đúng là có tiếng của hai người đàn bà, giọng người già trầm trầm, giọng thiếu phụ thanh thanh. Mời đến thế th́ không thể không ra. Chỗ này không thể không mở ngoặc căn dặn chị em phụ nữ: có những người có tài giả giọng đấy, một ḿnh họ có thể tạo ra giọng lao xao của nhiều người, có thể vừa giả giọng đàn ông đàn bà, người già người trẻ. Nhưng Diệp không nghĩ được xa xôi đến thế, cô nhẹ nhàng dỡ bỏ pḥng tuyến rồi mở cửa đi ra.

Sau này nghe mọi người kể lại, Diệp mới biết chuyện ǵ xảy ra trong hai tiếng sau khi Ravi rời khỏi nhà Kim. Ravi về nhà kể chuyện với mẹ, mẹ à, có một cô Việt Nam sang học nhưng trường không ra đón, thế là sếp Kim đưa cô ấy về nhà cho ở nhờ rồi. Mẹ Ravi là giáo viên, nghe thế bà thấy ngay có điều không ổn. Vợ Kim đi vắng, đàn ông đàn ang ở nhà một ḿnh, con gái con đứa vào ở trong nhà người ta như vậy là không tiện. Bà Vimala quyết định rất nhanh, đi, đưa mẹ đến đón cô ấy về đây. Bà bắt cả vợ Ravi cùng đi.

Bà Vimala tŕnh bày với Kim. Bên nhà tôi nhiều phụ nữ, cô ấy ở bên nhà tôi sẽ thuận tiện và thoải mái, xin phép anh cho chúng tôi đưa cô ấy sang nhà tôi, thứ bảy hoặc chủ nhật anh có thời gian th́ mời anh sang chơi, tôi sẽ nấu món ăn miền Nam.

Rất rơ ràng mạch lạc biết điều. Không nói là ở bên nhà anh không tiện, mà nói là ở bên nhà tôi sẽ thuận tiện. Cũng không ngại cái việc làm phật ḷng sếp của con trai ḿnh, cứ như không phải là bà đang tranh khách của ông sếp. Bà c̣n mở đường bằng cái ư nếu anh muốn gặp cô ấy th́ ngày mai ngày kia mời anh cứ việc sang nhà tôi chơi.

Kim có sang. Chủ nhật anh ta đến ăn tối cùng gia đ́nh Ravi. Họ cùng bàn việc đưa Diệp đến nhập học vào ngày hôm sau. Kim chủ động cho phép Ravi nghỉ để đưa Diệp đến trường, giúp thêm cho cô.

Sáng thứ hai Ravi đưa Diệp đến trường th́ mới hóa ra rằng trường không thể nhận cô nữa. Cô đă mang theo cả va li để có ǵ vào kư túc xá luôn, nhưng bây giờ mới thấy là tính toán hơi sớm. Không được nhập trường. Cũng không được vào kư túc xá. Khóa học đă bắt đầu được ba tuần rồi, cô đến muộn, không ai được phép nhận. Diệp tŕnh bày rằng vé máy bay gửi sang cho cô muộn, nhận được vé là cô lên đường luôn. Ông hành chính bảo thế th́ đấy là lỗi của Hội đồng Quan hệ văn hóa ICCR, không phải lỗi của chúng tôi.

Ravi hỏi, không thể có một sự ưu tiên linh động nào ư? Không, ở trên đất nước Ấn Độ dân chủ này, mọi người đều b́nh đẳng, không ưu tiên ưu đăi bất cứ ai. Không ưu tiên người nước ngoài ư? Không đâu. Nếu ưu tiên người nước ngoài th́ sinh viên Ấn của chúng tôi sẽ biểu t́nh phản đối, rằng họ bị phân biệt đối xử, rằng người ta coi trọng người ngoại quốc hơn là công dân của đất nước ḿnh. Nhiều cuộc biểu t́nh đă dẫn đến việc có mấy sinh viên tự thiêu để phản đối. Tự thiêu đấy. Không, dứt khoát là không có ưu tiên ưu đăi ǵ ở đây, xin lỗi cô.

Rơ ràng đến thế, chẳng c̣ kè xin xỏ ǵ được nữa. Diệp đành xách va li quay về nhà Ravi. Nước mắt ngắn nước mắt dài. Thế này là chết rồi, trường không nhận, chỉ c̣n cách là về nước. Mà vé của cô là vé một chiều, muốn về cũng chẳng nổi. Lại nước mắt.

Bà Vimala an ủi, không sao đâu, ICCR đưa con sang đây th́ ICCR phải có trách nhiệm với con. Mấy mẹ con lại lục t́m điện thoại của văn pḥng đại diện ICCR ở trong thành phố. Hội đồng Quan hệ văn hóa Indian Council for Cultural Relations là một cơ quan của Bộ Ngoại giao Ấn Độ, chuyên về văn hóa đối ngoại. T́m măi, gọi hơn chục cuộc điện thoại khác nhau mới đến được với bộ phận phụ trách học bổng. Họ hẹn gặp vào ngày hôm sau. Cứ sau mỗi cuộc điện thoại của mẹ con nhà Ravi và được họ thông báo lại nội dung, Diệp ta lại sụt sùi nước mắt. Ravi bảo, tôi sợ nước mắt lắm, nó làm tôi rối cả ruột. Vợ Ravi bảo, cứ để cho cô ấy khóc, khóc được mới nhẹ người.

Giống như một gợi ư. Ravi sực nghĩ ra một sáng kiến. Vậy mai tôi đưa cô đến Hội đồng ICCR, cô phải khóc thật nhiều vào, khóc như mưa như gió, Hội đồng sẽ sợ đấy.

Báo hại, hôm sau đến Hội đồng, nước mắt cô bay biến đi đâu hết. Khô không khốc. Cứ thế mà tŕnh bày, vẻ mặt rầu rầu, nhưng không rặn ra được một giọt nước mắt. Cứ như khẩu súng trên thao trường th́ nổ đùng đoàng ngon lành nhưng ra chiến trường th́ câm tịt, thử kêu bắn tịt. Trên đường về Ravi cười thích thú, sao hôm qua th́ khóc như mưa rào mà đến lúc cần khóc th́ tạnh.

Ở Hội đồng, người ta bảo sẽ t́m cách giải quyết. Trường ấy th́ chắc chắn không nhận cô rồi, nhưng để họ nghĩ xem có cách nào khác. “Để họ nghĩ” là bao lâu. “Cách nào khác” là cách ǵ.

Hoàn toàn mờ mịt. Họ cũng không có chế độ ǵ cho sinh viên chưa nhập học. Cô phải tự túc thôi.

Bà Vimala bảo, không sao, cứ ở lại đây, rồi Hội đồng sẽ phải có trách nhiệm. Bà hiệu trưởng một trường tiểu học luôn tin vào trách nhiệm, trách nhiệm là điều phải có giữa một tổ chức với cá nhân, giữa cá nhân với cá nhân. Nghe bà nói, Diệp ta lại chan ḥa nước mắt. Lúc cần khóc th́ chẳng khóc.

Mẹ Ravi bảo, phải cho Diệp đi tham quan thành phố. Một trung tâm của miền Nam Ấn như thế này có bao nhiêu nơi đáng xem. Bà phân công cho vợ Ravi đưa Diệp đi. Vợ Ravi là họa sĩ, lấy chồng rồi th́ ít đến công ty mà mang các hợp đồng về nhà làm. Cô họa sĩ tự nguyện làm hướng dẫn viên du lịch. Cô dẫn Diệp đến lâu đài Bangalore, sa thạch hồng ấm áp nổi lên giữa một bầu trời xanh trong vắt. Mê luôn. Kiến trúc hơi giống lâu đài Windsor ở Anh. Chạnh nghĩ một nơi đẹp đẽ như thế này mà chẳng nhẽ ḿnh bị chối bỏ, ḿnh sẽ không bao giờ được ở lại để học hành ở nơi này. Nước mắt tự nhiên trào ra. Cô họa sĩ tỏ ư thán phục, mày nhiều nước mắt thật đấy, có những lúc chồng tao mắng, tao rất muốn nhỏ mấy giọt nước mắt để cho anh ấy thương cảm, nhưng chẳng rặn ra được, hai con mắt cứ như sa mạc Thar. Cô nhắc đến sa mạc ở miền Tây Bắc trong khi họ đang ở miền Nam.

Ai đến thành phố này th́ cũng đến lâu đài Bangalore là nơi đầu tiên. Cô họa sĩ bảo, nhưng ư tao th́ nơi đầu tiên phải là Vidhan Soudha. Nào th́ đi. Đấy là ṭa nhà đồ sộ cao bốn mươi sáu mét, ba trăm căn pḥng, hiện là trụ sở của hai mươi hai cơ quan chính quyền bang, cũng là ṭa nhà nghị viện bang lớn bậc nhất trong số các bang ở Ấn Độ. Mày nh́n đi, kiến trúc đặc trưng của người Dravidia phương Nam đấy.

Rồi th́ đền thờ thần ḅ Nandi, đền Dodda Ganesha thờ thần Trí Tuệ và Thịnh Vượng đầu voi ḿnh người. Một ngày lang thang qua chỗ này chỗ khác, trừ những lúc nhớ ra th́ dân dấn nước mắt, c̣n th́ cũng nhiều lúc quên, và quên được th́ thấy mọi thứ cũng đẹp và vui.

Vui, và hy vọng, khi cán bộ Hội đồng gọi điện đến. Họ cho cô một cái giấy giới thiệu xuống một trường đại học ở thành phố Mysore cách đấy một trăm sáu mươi cây số. Cô xuống đấy xem trường có thể nhận cô không.

Hy vọng. Mẹ con nhà Ravi tíu tít chuẩn bị, rồi đưa cô ra bến xe khách đi Mysore. Xuống đến nơi th́ hóa ra trường cũng đă khai giảng hai tuần rồi. Hy vọng vừa nhen lên đă tắt lịm. Buổi tối, từ Mysore, Diệp gọi điện về cho bà Vimala. Lại khóc. Bà Vimala lập tức bắt Ravi phải đi ngay sáng sớm hôm sau, xuống đưa con bé về đây, nó đang tuyệt vọng, để nó lại đấy ai biết chuyện ǵ xảy ra. Thế là bốn giờ sáng Ravi ta phải dậy lái xe đi, bảy giờ sáng đến nơi thấy Diệp mắt đỏ hoe. Mày khóc giỏi nhỉ, khóc suốt từ lúc gọi điện cho mẹ tao tối hôm qua đến bây giờ à. Diệp bảo, tao chưa bao giờ gặp chuyện thế này. Ravi bảo, tao cũng chưa bao giờ gặp chuyện thế này. Ư là chưa bao giờ bị mẹ bắt dậy để đi lúc bốn giờ sáng.

Lại quay về nhà Ravi. Ngày hôm sau mẹ Ravi đưa Diệp đến trường mà bà đang là hiệu trưởng. Giới thiệu với các giáo viên và ban giám hiệu. Rồi bà dẫn cô vào một lớp bốn đang trong giờ lịch sử. Cả lớp đứng dậy chào. Bà giới thiệu, các em, đây là cô Diệp người Việt Nam, ở Việt Nam cô ấy là giảng viên lịch sử trong một trường đại học, cô ấy sang đây để nghiên cứu lịch sử Ấn Độ, các em thấy cô ấy có xinh không? Cả lớp xuưt xoa, xinh quá. Các em thấy cô ấy có trẻ không? Cả lớp xuưt xoa, trẻ quá.

Hôm sau nữa th́ có thể coi như bà mở lớp nấu ăn trong nhà để dạy Diệp cách nướng bánh ḿ naan và áp chảo bánh ḿ chappati. Các món ăn phương Nam cũng được bà thao diễn và bảo Diệp làm lại cho bà xem.

Cứ thế mà cũng qua được hơn ba tuần chờ đợi trong hy vọng và tuyệt vọng. Ba mẹ con Ravi cứ thế mà gọi điện ngày ngày thúc giục Hội đồng ICCR. Họ đẩy tung những cánh cửa tưởng như đóng, họ khai thông những đường ống tưởng như bế tắc. Cuối cùng họ đă thành công. Hội đồng thông báo đă t́m ra được một trường đại học sắp khai giảng đồng ư nhận Diệp. Trường ấy ở thủ đô New Delhi. Cô được cấp cho một cái vé tàu để đi hơn hai ngh́n cây số lên phía Bắc.

Mẹ con nhà Ravi đưa cô ra ga. Cả anh Kim người Hàn Quốc cũng ra tiễn. Hành lư bây giờ thêm cả xoong nồi bát đĩa th́a inốc bà Vimala mới mua cho Diệp đến nơi có mà dùng ngay. Bà Vimala c̣n đưa một miếng trầu, bắt Diệp ăn luôn, để lấy may. Nh́n mấy con người chỉ trong ṿng một tháng qua đă trở nên rất mực thân thiết, trong ḷng Diệp rất muốn khóc. Nhưng sự đời trớ trêu, lúc ấy cô chẳng làm sao mà nhỏ được một giọt nước mắt. Cứ gọi là khô không khốc.

Chuyện ấy xảy ra vào cuối năm 1992. Một năm sau, có lần tôi từ đại sứ quán ở thủ đô New Delhi đi công tác xuống miền Nam, đến thành phố Bangalore. Một buổi sáng tôi đến thăm nhà Ravi. Chỉ có vợ Ravi đang lúi húi bên những bản vẽ thiết kế. Cô gọi điện thoại, một lát sau bà mẹ và Ravi chạy về. Bà mẹ dẫn tôi vào một căn buồng, kéo rèm, mở cửa sổ rồi bảo, đấy căn pḥng lúc nó ở như thế nào th́ bây giờ vẫn nguyên xi như thế.

Không hẳn là vẫn nguyên xi. Trên mặt bàn có một cái b́nh phong nho nhỏ gồm bốn tấm sơn mài xuân hạ thu đông, chắc là khi Diệp ở đây, cô đă lấy tấm sơn mài mỹ nghệ Việt Nam từ va li ra, đặt lên đấy như một mảnh Việt Nam ghép vào khung cảnh xứ Ấn. Tôi nói cái b́nh phong đă bị đặt ngược. Cành hoa đào mùa xuân với đôi chim rơ ràng là chúc đầu xuống dưới. Mẹ Ravi bật cười, hàng ngày tôi lau dọn cái bàn và chắc là tôi đă đặt ngược đấy.   

 

*

*    *

 

 

Năm ngoái, Diệp nhắn tôi: mẹ Ravi mất rồi, Ravi gửi thư báo tin như thế. Tội nghiệp bà, khi c̣n sống, Ravi kể, thỉnh thoảng bà lại nhắc đến cô gái Việt Nam mà số phận đưa đẩy đă đến ở gần một tháng trong nhà bà. Bà nhắc và tự hào: cô ấy học xong về nước, làm giám đốc sở ở một tỉnh, rồi lên trung ương thành người thứ hai trong ngành du lịch.

Gần đây có lần tôi sực nghĩ ra, liền bảo Diệp nên sang thăm lại nhà Ravi. Từ Hà Nội sang Băng Cốc một tiếng rưỡi, từ Băng Cốc bay tiếp sang Bangalore ba tiếng rưỡi, đường bay như thế không phải là xa.

 

 

Nguồn: báo Tuổi Trẻ xuân 2018

 

 

 

Tác giả gửi cho viet-studies ngày 20-2-18